Yatırımlarınızı farklı alanlarda değerlendirmek istiyor fakat nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız bu yazı size yardımcı olacaktır.
Borsada yatırım yapmak isteyen fakat hiç deneyimi olmayanların yapması gerekenler aşağıda derlenmiştir;
1. Kendinizi Tanıyın:
Yatırıma başlamadan önce hangi tip yatırımcı olduğunuzu belirlemelisiniz. Yatırım yapmak risk almak, bunun karşılığında da kazanç sağlamak demektir. Risk algınız hangi yatırım aracına yöneleceğinizi belirleyecektir.
Bazı yatırımcılar risk almayı severken bazıları ise riskten kaçınarak kendilerini daha rahat hissetmek isterler. Bu nedenle, öncelikle sizin için para kazanmanın ya da kaybetmenin anlamı nedir, her iki durumda nasıl tepkiler verirsiniz mutlaka tespit etmelisiniz.
Kişilik yapısı ve yaşam tarzı da gelecekteki başarınız konusunda ipucu verebilir. Örneğin, çok stresli, kararsız, aceleci davranan ya da riskten fazlasıyla kaçınan kişilerin uzun vadede hisse senedi piyasasında başarılarının düştüğü görülmektedir. Tam tersi olarak aşırı özgüvene sahip, kontrolsüz risk alan kişilerin de piyasada ağır zarar gördüğü bilinmektedir. Bu konuda gerçekçi olmalı ve kendinizi tanımlamalısınız.
Yatırımcılar, eğitim, çalışma ve deneyim ile bazı psikolojik faktörlerin büyük oranda üstesinden gelebilir, fakat karakter yapınızı değiştiremeyeceğinizi bilmelisiniz.
Peki hangi yatırım hangi yatırımcıya göredir?: Risk alma isteğiniz çoksa, risk altında hızlı karar alabiliyor, kontrolünüzü kaybetmiyorsanız hisse senedi, vadeli işlemler ve forex piyasası size uygun olabilir, eğer yüksek risk almak istemiyorsanız borsa yatırımı yerine tahvil bono, ya da mevduat gibi sabit getirili yatırımlar size daha uygun olacaktır. Risk alma konusunda kararsız bir noktada duruyorsanız bir süre kendinizi piyasada deneyerek devam etme ya da etmeme kararı alabilirsiniz. Bu aşamada yatırım fonları da bir seçenek olabilir.
Sonuç: Eğer başlangıç aşamasındaysanız önce hisse senedi piyasası ile başlamanız, başarı sağlarsanız vadeli işlem piyasalarına yönelmeniz daha doğru olacaktır. Forex ya da Viop volatilitesi yüksek, riskli ve kaldıraç etkisi olan piyasalar olduklarından deneyim kazanmadan bu piyasalara yönelmek sizin için doğru bir başlangıç olmayacaktır.
2. Getiri Hedeflerinizi ve Yatırım Bütçenizi Belirleyin:
Yatırım yapmak için yeterli sermayeniz olmalıdır. 1 yıl ya da 6 ay yaşam masraflarını karşılayabilecek birikime sahip kişilerin borsa yatırımı yapabilecek sermayeye sahip olduğu kabul edilir. Mevcut sermayenin tamamıyla ya da borç alınarak yatırım yapılmamalıdır.
Her yatırımcının piyasaya giriş amacı farklıdır. Kısa sürede zengin olmak, borç ödemek ya da ev almak gibi hedefler koyarak başlangıç yapılmamalıdır. Bu üzerinizdeki baskıyı arttıracak, ve büyük oranda da çabalarınız hayal kırıklığı ile sonuçlanacaktır. Yatırımcının piyasaya ilk girişteki amacı "öğrenmek" olmalıdır. Belirli bir süre sonra ise hedefler, "piyasanın üzerinde getiri", "yüzde getiri" , "kar-zarar" olarak belirlenmeli ve gerçekçi hedefler konulmalıdır. Bu düşünce tarzı borsada sürekliliğinizi sağlayacaktır.
Sonuç: Başlangıçta sermayenizin küçük bir kısmıyla, takip zorluğu yaratmaması adına çok dağınık bir portföy oluşturmadan, derinliğe sahip (Bist 30-50 hisse senetleri gibi) hisse senetlerine yatırım yapmayı tercih edebilirsiniz. Kaldıraçlı piyasalar daha fazla deneyim gerektirir.
3. Yatırım Vadenizi Belirleyin:
Yeni başlayan yatırımcıların en büyük hatası yatırım vadelerini belirlememiş olmalarıdır. Güniçi alım satım yapan yatırımcının aldığı risk ile daha uzun vadeli düşünen yatırımcının aldığı risk farklıdır. Her zaman kısa vadeli yatırımlar daha fazla volatilite ve doğal olarak daha fazla risk içerir. Başlangıç seviyesindeki yatırımcının uzun vadeli yatırımlara yönelmesi daha doğru olacaktır.
Borsa yatırımı bağımlılık yaratabilir, çoğu yatırımcı kendini sürekli olarak piyasa ekranına bakmaktan alıkoyamaz, özellikle yeni yatırımcı sürekli hisse senedinin fiyatını takip etmek ister. Buna ekran bağımlılığı diyebiliriz. Sürekli ekran takibi yapmak panik yapmanıza ve dolayısıyla hatalı kararlara neden olacaktır. Fiyatları çok sık kontrol etmeyin, bu diğer işlerinizin de aksamasına neden olacaktır.
Sonuç: Kısa vadeli düşünmeyin. Sürekli ekran takibi yapmayın.
4. Yatırım Yapacağınız Alan ile İlgili Temel Bilgileri Edinin:
Yatırım yaptığınız piyasanın dinamiklerini, çalışma mantığını bilmeden başarı sağlamanız zordur. İlk etapta emir tiplerini, verilen emrin gerçekleşme mekanizmasını, piyasa açılış kapanış saatlerini, sermaye arttırımı, temettü, portföy oluşturma gibi kavramları öğrenerek başlayabilirsiniz. Daha sonraki aşamada ise bilginizi artırmanız şarttır. Örneğin bir hisse senedi yatırımcısının süreklilik arz eden kazançlar elde edebilmesi için temel düzeyde de olsa bilanço okumayı, finansal rasyoları yorumlamayı ve fiyat kazanç oranı gibi göstergelerin ne ifade ettiğini öğrenmesi gereklidir.
Sonuç: Piyasa ile ilgili bilginizi arttırın. Çeşitli analiz yöntemlerini öğrenmeye çalışın.
5. Deneme Hesapları ile Kendinizi Test Edin:
İnternet üzerinden açacağınız deneme hesapları ile kendinizi test edebilir, hatalarınızı görebilirsiniz. Bir süre alıştırma yapmak oldukça faydalı olacaktır. Unutulmaması gereken ise deneme hesaplarında sanal parayla işlem yapıldığından gerçek para ile yapılan yatırıma göre farklı tepkiler verebileceğinizdir. Bu yüzden deneme süresi çok uzatılmamalıdır. Gerçekten paranızı riske attığınızda tepkilerinizin farklı olacağını unutmayın!
Sonuç: Pratik yapmak yatırım davranışlarınızı kontrol altına almayı ve deneyim kazanmanızı sağlayacaktır.
6. Aracı Kurumda Hesap Açın:
Başlangıç aşamasında güvendiğiniz, tanıdığınız bir kurumdan bir yatırım hesabı açın. Bu ilk etapta, hesaplarınızın bulunduğu banka olabilir. Banka aracılığı ile yapılan işlemlerin komisyon oranları yüksek olabilir. Küçük hacimli alım satımlar için ilk etapta komisyon oranları gözardı edilebilir. Deneyim kazanıp portföyünüzü büyütmeye karar verdiğiniz takdirde aracı kurumları araştırabilir, komisyon oranlarıyla ilgili pazarlık yapabilirsiniz.
Hemen çok fonksiyonlu, detaylı borsa programlarına ihtiyacınız olmayacak. Bir süre temel bilgiler içeren ve bankalar/aracı kurumlar tarafından ücretsiz olarak verilen analiz programlarını kullanabilirsiniz. Deneyiminiz arttıkça daha fazla detay içeren programlardan edinebilirsiniz.
Sonuç: Güvendiğiniz ve tanıdığınız bir kurumla başlayın, ileri düzey yazılımlar edinmek için acele etmeyin. Deneyiminiz arttıkça ihtiyaçlarınızı da hemen tespit edebileceksiniz.
7. Kendinizi Geliştirin ve Bir Sistem Oluşturun:
Deneyiminiz arttıkça kendinizi daha rahat hissedeceksiniz, fakat bilmelisiniz ki en büyük kayıplar kendinizi "başarılı" gördüğünüz zamanlarda gelir. Yatırım stratejiniz kazanç sağlıyor olabilir, fakat kararlarınızı mutlaka sorgudan geçirmeye devam etmelisiniz. Yatırımcı için ana hedef sermayesini tüketmemek ve piyasada kalıcı olmaktır. Kendinizi geliştirmeye ve eksiklerinizi belirlemeye devam etmelisiniz. Bunun için verdiğiniz yatırım kararlarını ve kararlarınızın arkasındaki destekleyici nedenleri ya da yaptığınız hataları düzenli olarak not ederek bir yatırım günlüğü oluşturabilirsiniz.
Sonuç: Yatırımcının asıl amacı temel ve teknik bilgilere dayanan sistematik bir alım satım modeli oluşturmak olmalıdır. Tüm çalışmalarınızı bu yönde oluşturun. En deneyimli yatırımcıların bile zaman zaman büyük yatırım hataları yapabileceğini unutmayın.
Görüldüğü üzere borsa yatırımından kazanç sağlamak bir dizi çalışmanın neticesidir. Borsanın riskler içerdiği, büyük kayıplara ve hayal kırıklıklarına neden olduğu, fakat bunun karşılığında da oldukça cazip bir karşılık verebileceği unutulmamalıdır. Yukarıdaki aşamaları 3-6 ay gibi bir sürede tamamlayarak siz de bilinçli yatırımcılar arasına girebilir, yatırımlarınızı tek seferlik değil sürekli kazanç sağlayan hale getirebilirsiniz. Son olarak bu yazı ile beraber "yatırımcı hataları" ile ilgili yazının da incelenmesi borsaya daha bilinçli bir başlangıç yapılmasını sağlayacaktır.