Zorunlu Karşılık Oranı

Bankaların topladıkları mevduatlar karşılığında TCMB nezdinde bulundurmaları gereken mevduat oranıdır.

Mevduat toplayan bankaların topladıkları mevduatın belirli bir oranına karşılık gelen tutarı Merkez Bankası'nda bulundurmaları gerekmektedir. Bu uygulamaya Türkiye'de faaliyet gösteren yerli ya da yabancı tüm bankalar tabidir. Karşılık oranı mevduat vadesi ve para birimine göre değişiklik göstermektedir.

Merkez Bankası zorunlu karşılık tutarlarına faiz ödeyebileceği gibi bankalara hiç faiz vermeyebilir.

"Zorunlu karşılık oranı" uygulaması aslen bankacılık sisteminin teminat benzeri bir yapı ile daha sağlıklı işlemesi için başlatılmış olup günümüzde Merkez Bankaları'nın likidite kontrolünü sağladığı önemli bir para politikası aracı haline gelmiştir. Örneğin zorunlu karşılık oranlarının yükseltilmesi bankaların kredi kaynaklarının düşmesine, dolayısıyla da para arzının da azalmasına neden olmaktadır. Bu demektir ki zorunlu karşılık oranlarında değişiklik ile parasal sıkılaşma ya da gevşeme yapmak mümkündür.

Özet olarak zorunlu karşılık oranlarındaki değişiklik ekonomiyi aşağıdaki iki temel yolla (kanalla) etkilemektedir; 

• Maliyet kanalı: Özellikle bankaların karşılık tutarları üzerinden faiz almadıkları durumda zorunlu karşılık oranlarının artması daha fazla kaynağın faizsiz olarak Merkez Bankası'nda bulundurulması anlamına gelir, sonuç olarak bankalar bu maliyet artışını kredi faizlerine yansıtmaları beklenebilir.
• Likidite kanalı: Karşılık oranlarının artması bankaların kredi verilebilir kaynakları ile beraber kullanılabilir kaynaklarının azalması anlamına gelir. Bankalar daha az kredi verme yolunu seçebilirler. Likidite düşüşü, bankaların Merkez Bankası fonlarına daha fazla ihtiyaç duyacağı anlamına da gelir.

Dünyanın bir çok ülkesinde zorunlu karşılıklar farklı oranlar ile uygulanmaktadır. Aşağıda çeşitli hesaplar için TCMB tarafından belirlenmiş olan güncel karşılık oranları görülebilir;

Türk Lirası ve Yabancı Para Hesaplar için Karşılık Oranları: