Vadeli İşlemler Sözleşmesi

İleri tarihli alım satım işlemlerini tanımlayan sözleşmelerdir. Vadeli işlem sözleşmeleri futures ve forward olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Vadeli işlemler sözleşmesi bir türev üründür. Bir dayanak varlığın önceden belirlenmiş bir fiyattan, önceden belirlenmiş bir tarihte (vade) teslim edilmesi işlemidir. Dayanak varlık döviz, emtia ya da başka bir menkul kıymet olabilir.

Futures ile forward sözleşmelerinin farkı futures işlemlerinin organize borsalarda, forward işlemlerinin ise tezgahüstü piyasa larda işlem görmesidir. Özetle, futures sözleşmeleri standarttır, forward sözleşmeleri ise standart değildir, sözleşmenin iki tarafı arasında, ihtiyaçlar doğrultusunda belirlenecek özel şartlara göre hazırlanmaktadır. Bir diğer fark da futures sözleşmelerinde bir teminatlandırma olduğu için karşı taraf riski bulunmamaktadır, forward sözleşmelerinde ise vade sonunda karşı tarafın ödeme yapmama riski vardır.

Vadeli işlem sözleşmeleri gelecekteki fiyatı şimdiden sabitleyerek fiyat riskini ortadan kaldırmak için kullanılabileceği gibi spekülatif amaçlı da kullanılabilir.

Aşağıda forward işlemine örnek bulunmaktadır:

Bir üreticinin ürettiği mal fiyatları ile ilgili olumsuz bir beklentisi bulunuyorsa, yani gelecekte mal fiyatlarının düşeceğini bekliyorsa bir finansal kuruluş ile forward sözleşmesi imzalayarak ilgili malın fiyatını sabitleyebilir. Örneğin 6 ay sonra ton fiyatı 5$'dan satmak üzere forward sözleşmesi imzalayarak satış fiyatını 5$ olarak sabitleyebilir.

• 6 ay sonunda malın fiyatı 5$ olursa her iki taraf için de kayıp ya da kazanç yoktur.
• 6 ay sonunda malın fiyatı 6$ olursa üretici 5$'dan satış yapacağı için ton başına 1$ zarar etmiştir. Üretici finansal kuruluşa aradaki farkı ödemekle yükümlüdür.
• 6 ay sonunda malın fiyatı 4$ olursa üretici 5$'dan satış yapacağı için ton başına 1$ kar etmiştir. Finansal kuruluş aradaki farkı üretici firmaya ödemekle yükümlüdür.

Görüldüğü üzere üretici kendi beklentisi doğrultusunda bir sözleşme gerçekleştirmiştir, beklentisi doğrultusunda fiyatların düşmesi durumunda kazançlı çıkmıştır, fakat beklentisine ters bir gelişmede zarar etme riski de bulunmaktadır. Yukarıdaki işlem nakdi uzlaşma ile tamamlanmıştır, fakat forward sözleşmesi sözleşmenin içeriğine göre mal teslimi ile de sonlandırılabilir. Futures sözleşmelerinde ise genellikle nakdi uzlaşma kullanılmaktadır.

Türev ürünler ile ilgili genel bilgiler ve karşılaştırmalar için "türev ürünlerin özellikleri" konulu yazıdan faydalanabilirsiniz.

Bu terimin İngilizce karşılığı: Forward contract, Futures market