Ölçek Ekonomileri

Bir üretim ya da hizmetin daha fazla ya da geniş çaplı gerçekleştirilmesi durumunda birim maliyetinin düşmesi ve maliyet avantajı getirmesi durumudur.

Daha fazla üretim yapan ya da daha fazla tesiste hizmet veren bir firmanın diğer rakibine göre daha düşük maliyetler ile çalışması beklenmelidir. Özel üretim yapan bir ayakkabı firması ile Nike firmasının üreteceği bir ayakkabının maliyetindeki farklar buna örnek gösterilebilir.

Sabit maliyetler üretilen tüm ürünler arasında paylaşılacaktır, bununla beraber beraber üretimde yaşanacak olan operasyonel verimlilik ve sinerji sayesinde de birim değişken maliyet avantajı da sağlanmış olacaktır. 

Ölçek ekonomileri ile sağlanan maliyet avantajı sınırsız bir üretim hacmine kadar devam edemez. Optimum seviyeye düşen birim maliyet belirli bir üretim hacminden sonra yükselişe geçecektir. Bu ters durum, yani çıktı miktarında artışın ortalama maliyet artışına neden olduğu koşul "olumsuz ölçek ekonomileri" olarak adlandırılmaktadır.

Mikroekonomide ölçek ekonomileri uzun dönem ortalama maliyet eğrisi üzerinde aşağıdaki grafikteki gibi gösterilmektedir. 

Ölçek ekonomileri, üretim tesisi kapasitesinin genişletilmesi, üretim hacminin büyütülmesi, verimliliği arttırıcı hamlelerde bulunulması, teknoloji yoluyla ya da firma dışı etkenler ile maliyetlerin düşürülmesi yollarıyla sağlanabilir.

Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere ölçek ekonomileri iki kategoride incelenebilir; firma içi faaliyetler ile sağlandığı takdirde içsel ekonomiler, sektörel değişimler gibi firma dışı gelişmeler doğrultusunda gerçekleşiyorsa dışsal ekonomiler olarak adlandırılır.

Bu terimlerin İngilizce karşılıkları: Economies of Scale, Diseconomies of Scale