Çapraz Esneklik

Bir malın fiyatındaki değişimin başka bir malın talep edilen miktarında yarattığı değişim "talebin çapraz esnekliği" olarak adlandırılmaktadır.

Esneklik (elastikiyet) bir malın fiyatında yaşanacak her %1 artışın o mala olan talebi yüzde kaç düşüreceğini ölçmek için kullanılmaktadır. Çapraz esneklikte ise ilgili mal ile ikame mal ya da tamamlayıcı mal ilişkisi olan bir malın fiyatındaki değişimlerin ilgili malın talebine etkisi incelenmektedir. Tamamlayıcı mallar birbirleri ile beraber kullanılan mallardır, ikame mallar ise birbirleri yerine kullanılan mallardır. 

Çapraz esneklik formülü aşağıda gösterilmektedir;

Formül kısaca X malının miktar değişimi ile Y malının fiyat değişimini oranlamaktadır;

• X malının tamamlayıcısı durumundaki Y malının fiyatı artarsa X malına olan talep düşecektir. Tamamlayıcı malların fiyatları ile talep edilen miktarları arasında negatif ilişki bulunmaktadır, bu durumda tamamlayıcı malların çapraz fiyat esnekliği negatiftir.
• X malının ikamesi durumundaki Y malının fiyatında bir artış olduğu takdirde tüketiciler X malına yönelecek ve X malına olan talep artacaktır. İkame malların fiyatları ile talep edilen miktarları arasında pozitif ilişki bulunmaktadır, bu durumda ikame malların çapraz fiyat esnekliği pozitiftir.
• Bir malın fiyatındaki değişim diğerinin talebinde bir değişikliğe neden olmuyorsa bu mallar ilişkisiz (bağımsız) mallardır, böyle bir durumda talebin çapraz esnekliği sıfır olarak hesaplanacaktır.

Talebin çapraz fiyat esnekliğine örnek olarak birbirinin ikamesi konumundaki iki şampuan markasının fiyat ve talep edilen miktar değişimini aşağıdaki şekilde hesaplayabiliriz; A şampuanının fiyatı 10 TL dir, A şampuanının fiyatı 12 TL'ye yükseldiğinde B şampuanının talep edilen miktarı yıllık 18 kutudan 24 kutuya çıkmaktadır. Bu durumda;

• B malının talep miktarındaki % değişim:  (24 - 18) / 18 = %33
• A malının fiyatındaki % değişim: (12 - 10) / 10 = %20
• B malına olan talebin çapraz fiyat esnekliği = 33 / 22 = 1,5 

olarak hesaplanabilir. Bu da demektir ki A şampuanının fiyatındaki her %1 lik artış B şampuanına olan talebi %1,5 artırmaktadır.

Bu terimin İngilizce karşılığı: Cross Price Elasticity