Bedelli Sermaye Artırımı

Yeni pay ihraç edilmesi ve bu payların belirli bir bedel karşılığında satılması yoluyla yapılan sermaye artışıdır.

Sermaye artırımı yöntemlerini bedelli ve bedelsiz olarak ikiye ayırırsak, bedelli sermaye artışının dış kaynaklar kullanılarak, bedelsiz sermaye artışının ise iç kaynaklar kullanılarak yapıldığını belirtebiliriz. Tanımdan da anlaşılacağı üzere bedelli sermaye artırımında işletme çıkarttığı yeni payları satmakta ve bu satış sonucunda dışarıdan işletmeye para girişi sağlanmaktadır. Bedelsiz sermaye artışı ise işletmeye yeni para girişi sağlamamaktadır.

Hisse senedi sahiplerinin en önemli haklarından birisi de rüçhan hakkıdır. Rüçhan hakkı mevcut pay sahiplerinin yeni çıkarılacak olan paylardan payları oranında satın alma önceliğidir. Mevcut pay sahipleri rüçhan haklarını kullanarak bedelli sermaye artırımı için ihraç edilecek yeni payları alabilecekleri gibi bedelli sermaye artışına katılmama hakkını da kullanabilirler. Bedelli sermaye artırımına katılmak isteyen pay sahiplerinin yeni paylar için belirlenmiş olan bedeli nakden ödemeleri gerekmektedir. Yeni pay alma bedeli nominal değer (1 TL) ya da nominal değerin üzerinde bir fiyattan belirlenebilir. 

Bedelli sermaye artırımının sonucunda yeni paylar için ödenen bedeller doğrultusunda işletmenin öz kaynaklarında artış sağlanır. Sermaye artışı sonrasında hisse senetlerinin borsada işlem gören cari fiyatı ve hisse senedi sayısı değişir, sonuç olarak işletmeye nakit girişi sağlandığından işletmenin piyasa değerinde artış olur.

Aşağıda bedelli sermaye artışı sonrası hisse senedi fiyatı hesaplama formülü yer almaktadır;

XYZ A.Ş.'nin hisse başına 1 TL'den (Rüçhan hakkı kullanım bedeli) %150 oranında bedelli sermaye artırımı yapmaya karar verdiğini düşünelim. XYZ hisse senetlerinin borsadaki fiyatı 4,5 TL, ödenmiş sermayesi 100 milyon TL ise bedelli sermaye artışı sonrasındaki fiyat; 

• Bedelli sonrası XYZ A.Ş. hisse senedi fiyatı = (4,5 + 1 x 1,5) / (1 + 1,5) = 2,4 TL olarak hesaplanır.
• İlk durumda XYZ A.Ş piyasa değeri= 4,5 TL x 100.000.000 = 450 milyon TL 'den
• Artış sonrası XYZ A.Ş. piyasa değeri = 2,4 x 250.000.000 = 600.000.000 TL 'ye yükselir.

Bu hesaplamayı bir de yatırımcı açısından yapalım: Elinde 1200 lot hisse senedi bulunduran ve bedelli sermaye artırımına katılmak isteyen bir yatırımcı 1800 TL (1 TL'den) karşılığında 1800 lot (%150) yeni hisse senedi alacaktır. Yatırımcının elindeki toplam XYZ A.Ş hisse senedi sayısı 3.000 lot'a çıkacaktır:

• Sermaye artırımı öncesinde yatırımcının elindeki hisse senetlerinin değeri = 1.200 lot x 4.5 TL = 5.400 TL
• Sermaye artırımı nedeniyle yatırımcının ödediği bedel = 1 TL x 1.800 lot = 1.800 TL
• Yatırımcının elindeki hisse senetlerinin değeri = (1.800 + 5.400) / 3.000 = 2,4TL

Bedelli sermaye artırımına katılmak istemeyen pay sahipleri rüçhan haklarını "Bist Rüçhan hakkı kupon pazarı" aracılığı ile satabilirler. Bunun dışında bedelli sermaye artırımının yapılacağı günden önceki bir tarihte ellerindeki hisse senetlerinin tamamını sattıkları takdirde de bedelli artırıma katılmamış olurlar. 

Bedelli artırım yöntemini genellikle, yıllar itibariyle sermayesini iç kaynaklardan güçlendirebilecek kadar kar elde edememiş olan ya da yeni yatırımları için kaynak arayan ve gerekli sermaye ihtiyacını dışarıdan karşılamak isteyen işletmelerin tercih ettiğini söyleyebiliriz. Bedelli artırımının hisse senedi performansına olumlu ya da olumsuz etkisine dair kesin bir görüş belirtmek doğru olmayabilir, yeni kaynağın nasıl kullanılacağına dair yatırımcı ve işletme arasındaki karşılıklı güven önemlidir, yatırımcı aşağıdaki şekilde bir değerlendirmede bulunabilir;

• Bir işletmenin sermaye artışı sonrasında yeni yatırımlar yapacağı ve bu yeni kaynağı şirketin gelecekteki karlarını büyütmek için kullanacağına dair bir beklenti hakimse ilgili işletmenin hisse senedi fiyatı bu artırımdan olumlu etkilenebilir. İşletme payları yoğun olarak uzun vadeli yatırımcıların elindeyse bu görüş güç kazanacaktır.
• Yukarıdaki tablonun aksine, sermaye artışından elde edilecek kaynağın olumlu kullanımına yönelik beklentiler düşükse, işletme payları daha çok spekülatif (kısa vadeli) yatırımcının elindeyse hisse senedi fiyatının baskı altında kalması ve düşüş yaşanması beklenebilir.

Ülkemizdeki örneklerden yola çıkarak şu genellemeyi yapabiliriz; Hisse senedi yatırımcısı için ilave nakit çıkışı anlamına geldiği için bedelli sermaye artırımı yatırımcılar tarafından büyük oranda olumsuz algılanmaktadır ve bedelli artırım açıklandığı tarihten itibaren hisse fiyatında düşüş olmaktadır.

Bu terimin İngilizce karşılığı: Capital Increase Through Rights Issues

Bu terim ile ilgili olarak: Bedelsiz Sermaye Artırımı